Det Norske Akademis Ordbok

kvart

Likt stavede oppslagsord
kvart 
substantiv
Informasjon
MODERAT BOKMÅLen; kvarten, kvarter
genus
maskulinum
ubestemt artikkel
en
bestemt form entall
kvarten
ubestemt form flertall
kvarter
FULL BOKMÅLSNORM
UTTALE[kvart]Uttale-veiledning
ETYMOLOGI
fra latin quartus 'den fjerde'; jf. kvart (adjektiv)
BETYDNING OG BRUK
INNHOLDSFORTEGNELSE
1 
musikk
 fjerde tonetrinn (i en diatonisk skala)
1.1 
intervall som tilsvarer avstanden mellom første og fjerde trinn i skalaen, f.eks. c–f)
1.2 
klang av to toner med en kvarts avstand
1.3 
a-streng på fiolin
2 
fekting
 hugg, støt ført i høy linje på venstre side av motstanderens våpen
; kvarthugg
; kvartstøt
3 
i kortspill, særlig piket
 fire kort som følger på hverandre i samme farge
4 
fjerdedel (av et nærmere angitt eller underforstått hele)
4.1 
om tid
 en fjerdedel av en time
4.2 
om lengde; mest om eldre forhold
 en fjerdedel av et lengdemål (som mil, alen)
5 
bokbinderfag, filologi
 bok- eller papirformat på størrelse med en fjerdedel av et helark
; format (på papir, manuskript e.l.) oppstått ved at et ark foldes to ganger (og slik deles opp i fire blader)
; (bok, manuskript i) kvartformat
; quarto
1 
musikk
 fjerde tonetrinn (i en diatonisk skala)
 | jf. sekund, ters, kvint, sekst, septim, oktav
EKSEMPEL
  • klarinetten setter inn på kvarten
1.1 
intervall som tilsvarer avstanden mellom første og fjerde trinn i skalaen, f.eks. c–f)
SITAT
  • de ekle sluttpartiene i alle balladene, tersene, kvartene, oktaver en gang til
     (Ketil Bjørnstad Til musikken LBK 2004)
1.2 
klang av to toner med en kvarts avstand
EKSEMPEL
  • parallelle kvarter
     | kvarter som følger på hverandre
1.3 
a-streng på fiolin
2 
fekting
 hugg, støt ført i høy linje på venstre side av motstanderens våpen
; kvarthugg
; kvartstøt
 | jf. oktav
EKSEMPLER
  • parere med en kvart
  • degasjere motstanderens kvart
2.1 
parade med en kvart
; kvartparade
3 
i kortspill, særlig piket
 fire kort som følger på hverandre i samme farge
4 
fjerdedel (av et nærmere angitt eller underforstått hele)
 | jf. trekvart
EKSEMPLER
  • en kvart av formuen
  • en kvart av en gris
SITAT
  • appelsiner, som var skåret i kvarter
     (Sigrid Undset Elleve aar 270 1934)
4.1 
om tid
 en fjerdedel av en time
 | jf. kvarter
UTTRYKK
kvart på (en hel time)
15 minutter før (en hel time)
  • (klokken) kvart på ett
  • klokka var nøyaktig kvart på tre da de kom
     (Jan Mehlum En rettferdig dom LBK 2000)
  • klokka viser kvart på. Vi er på overtid
     (Dag Solstad Artikler 1993–2004 LBK 2004)
kvart over (en hel time)
15 minutter etter (en hel time)
  • (klokken) kvart over fire
  • jeg må rekke bussen. Var det ikke kvart over den gikk?
     (Tonje Røed Ferie LBK 1999)
  • nøyaktig kvart over to mottok han telegram fra Rynning-Tønnessen
     (Bernt Rougthvedt Med penn og pistol LBK 2010)
  • klokka kvart over fem går jeg inn på jobben
     (Elin Rise Luremus LBK 2011)
4.2 
om lengde; mest om eldre forhold
 en fjerdedel av et lengdemål (som mil, alen)
 | jf. fjerding
SITATER
  • [hestene var] over 8 kvart store
     (S. Hasund Vårt landbruks historie 137 1932)
  • det er saa mangen en som har tat hoppen efter et skjøn til omkring 10 kvart
     (Knut Hamsuns brev. Supplementsbind 145)
UTTRYKK
(en) kvart tobakk
om eldre forhold
 (stykke) skråtobakk, seks tommer langt
  • [han] knyttede en underhandling med dem om en kvart tobak
     (P.Chr. Asbjørnsen Norske Folke- og Huldre-Eventyr 283 1879)
  • han [dro] noget op af lommen, indpakket i et graat papir … Det var en kvart tobak
     (Jacob B. Bull Folkelivsbilleder II 167 1904)
5 
bokbinderfag, filologi
 bok- eller papirformat på størrelse med en fjerdedel av et helark
; format (på papir, manuskript e.l.) oppstått ved at et ark foldes to ganger (og slik deles opp i fire blader)
; (bok, manuskript i) kvartformat
; quarto
EKSEMPEL
  • en bok, et manuskript i kvart
SITAT
  • høsten 1515 [utkom] en tynn bok i kvart med 41 brev fra uberømte menn til en mann på den annen side
     (Wilhelm Munthe Litterære falsknerier 22 1942)